Digitale collecties voor de nieuwe generatie museumbezoeker
Een museumbezoek in de 21e eeuw vraagt om een nieuwe benadering. Er zijn nieuwe mogelijkheden om exposities in te richten, verhalen te vertellen en publiek te verleiden tot een bezoek. De bezoekers veranderen in gedrag en verwachtingspatroon voorafgaand, tijdens en na het museumbezoek door nieuwe mogelijkheden die de technologie met zich mee brengt. De musea zijn de laatste tien jaar alle grote Nederlandse collecties in gestaag tempo aan het digitaliseren. We hebben sinds dit jaar zelfs een Nationale Strategie Digitaal Erfgoed, die o.a. beschrijft hoe dergelijke digitaliseringsprojecten het beste kunnen worden georganiseerd.
Driebit en Lava Lab hebben de handen ineen geslagen door kennis te delen met betrekking tot digitale collecties, zowel online als in de fysieke (museale) ruimte. Door middel van deze whitepaper leggen wij, Driebit en Lava Lab, onze visie over digitale collecties voor de nieuwe museumbezoeker uiteen en laten we zien op welke manieren we hier een oplossing voor bieden.
We leggen uit op welke manier de synergie tussen de projecten Ginger en Flinck werkt als gezamenlijk platform dat digitale collecties tot leven laat komen in een interactieve, verhalende ervaring. Dit leidt tot nieuwe manieren om het museum fysiek of virtueel te bezoeken en een persoonlijke en levendige interactie met museale objecten mogelijk te maken.
De afgelopen jaren zijn fysieke museumcollecties gedigitaliseerd en opgeslagen. Daarnaast groeit ook een relatief nieuw fenomeen: erfgoed dat van oorsprong digitaal is (‘born digital’ erfgoed). Samen vormen zij ons digitaal erfgoed. Deze digitale erfgoedcollecties maken vele nieuwe toepassingen mogelijk. Slechts een klein deel van deze gedigitaliseerde museale collecties is echter via het internet toegankelijk. Onder andere het Netwerk Digitaal Erfgoed werkt hard aan het toegankelijk maken van deze collecties. Om deze ontsluiting uit te breiden en de toegankelijkheid van de collecties te vergroten is in maart 2015 de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed gepresenteerd. Deze strategie is als gezamenlijke inspanning vormgegeven door het Netwerk Digitaal Erfgoed en richt zich tot eenieder die te maken heeft met het beheer, toegankelijk maken en gebruik van digitaal erfgoed.
De Nationale Strategie Digitaal Erfgoed richt zich op drie aspecten: zichtbaarheid, bruikbaarheid en houdbaarheid. In deze whitepaper sluiten we aan op twee van deze gebieden, namelijk zichtbaarheid en bruikbaarheid. De opdracht gesteld in de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed is om zoveel mogelijk gebruik te maken van bestaande technieken en standaarden om zo efficiënt mogelijk om te gaan met financiële middelen. Wij sluiten ons hier graag bij aan en zien meerwaarde in het verbinden van verschillende collecties.
"De focus binnen de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed is opgedeeld in drie gebieden: de zichtbaarheid, bruikbaarheid en houdbaarheid ervan." Nationale strategie digitaal erfgoed, Rijksoverheid, 09-03-2015
Er hebben de afgelopen jaren verschillende technieken en standaarden de revue gepasseerd. Inmiddels komen er een aantal bovendrijven die het meest gebruikt en daarmee steeds meer het best bruikbaar zijn. DEN (Kenniscentrum Digitaal Erfgoed Nederland) schrijft bovendien voor waaraan gedigitaliseerd erfgoed minimaal moet voldoen. Om duurzaam opgeslagen digitaal erfgoed vervolgens bruikbaar te maken is het van belang gebruik te maken van breed gedragen standaarden. Het aan interesse winnende ‘Linked Open Data’ is een goed voorbeeld als het gaat om het beschikbaar maken en koppelen van verschillende digitale collecties.
Kort gezegd maakt het digitaliseren van online collecties veel mogelijk en zijn er tegelijkertijd veel vragen te beantwoorden. Wat is er allemaal mogelijk bijvoorbeeld? En hoe is dit relevant voor mijn bezoeker of andere doelgroepen? In deze whitepaper bieden wij een aantal handreikingen.
Lava Lab heeft in 2015 het onderzoek Technology and museum visits ingezet naar het gebruik van technologie onder twee verschillende leeftijdsgroepen, waarbij het gebruik van technologie in het algemeen en specifiek tijdens een museumbezoek werd bevraagd. Dit onderzoek bestaat uit een online onderzoek en kwalitatieve onderzoeken op kleine schaal omtrent de tentoonstelling Hollanders van de Gouden Eeuw, een verzameling reusachtige groepsportretten uit de 17de eeuw afkomstig uit de collecties van het Amsterdam Museum en het Rijksmuseum, voor het eerst verzameld in de Hermitage Amsterdam.
De leeftijdsgroep 'millennials' (16-30), ook wel gezien als de nieuwe generatie museumbezoeker, gebruikt technologie in het dagelijkse leven en zegt niet zonder te kunnen. Bij een museumbezoek heeft deze groep de grote wens technologie te gebruiken om op een andere manier dan de gebruikelijke audio tours en tekstbordjes informatie tot zich te nemen. Ook de manier van informatieoverdracht verandert hierbij. Bezoekers kiezen hun eigen weg en willen graag op een interactieve manier informatie ontvangen, waarbij ze meer zelf bepalen wat ze zien en welke route ze lopen. Lees hier de resultaten van dit onderzoek.
Een levendige en persoonlijke ervaring, interactie en verbinding met de eigen leefomgeving zijn essentiële elementen voor een museumprogramma gericht op deze nieuwe generatie. Uit het onderzoek leren we dat technologie voor deze groep heel erg belangrijk is en ze dit graag gebruiken tijdens een bezoek aan een tentoonstelling. Het creëert een nieuwe betrokkenheid bij een tentoonstelling door de herkenning in de wijze van verhalen vertellen vanuit het dagelijkse leven. Hedendaagse media hebben de natuurlijke interesse van jongeren en bieden de mogelijkheid via een virtuele wereld een (historisch) verhaal persoonlijk te maken, eigen keuzes te maken en interactiviteit te bevorderen.
Er zijn de afgelopen jaren veel experimenten gedaan met het online toegankelijk maken van de collecties van musea voor het grote en online publiek. Wanneer deze informatie echter niet in een betekenisvolle context wordt aangeboden of wanneer de verhalen rondom bijvoorbeeld de ontstaansgeschiedenis van de kunstwerken niet bekend zijn, dan mist dit de toegevoegde waarde en de beleving die het museum kan bieden. De manier waarop de verhalen worden verteld zal volgens onderzoek een nieuwe aanpak nodig hebben om deze nieuwe generatie te blijven boeien.
"Mijn smartphone is meer dan een object, het is een toevoeging van mezelf, een derde hand, een extra mond, een tweede brein, mijn beste vriend, mijn tweede liefde."
Technology and museum visits, Lava Lab 2015
Technologie verandert en ontwikkelt zich waanzinnig snel, van website naar mobiele telefoon naar draagbare technologie (wearables). De nieuwe generatie museumbezoekers bestaat uit early adopters die zich razendsnel aanpassen wanneer het gaat om nieuwe releases, of zijn op z’n minst geïnteresseerd hierin. Wij zien drie voorwaarden om een collectie succesvol digitaal te ontsluiten:
Voor een museum is het lastig-up-to date te blijven van de ontwikkelingen op dit gebied, laat staan zich hieraan aan te kunnen passen. Binnen andere branches zijn er om deze reden al schaalbare oplossingen. Een schaalbare oplossing zorgt voor technologie die gemakkelijk opgewaardeerd of aangepast kan worden op basis van nieuwe ontwikkelingen. Een dergelijk platform wordt gecreëerd om technologie gemakkelijk te kunnen hergebruiken, aan te passen en op door te bouwen door verschillende partijen.
Om grote gedigitaliseerde collecties op een betekenisvolle manier te ontsluiten is een gebruiksvriendelijk systeem met een flexibele informatiestructuur nodig. De structuur van het semantische web leent zich hier uitstekend voor. Deze stelt musea in staat elk museaal object te voorzien van beschrijvende informatie en relaties tussen objecten onderling aan te leggen. Hierdoor kunnen digitale collecties continue worden opgewaardeerd waardoor de bruikbaarheid en mogelijkheden tot ontsluiting alleen maar toenemen.
Ieder collectie-item draagt een verhaal met zich mee. De verbinding van collectie-items tot één tentoonstelling geeft curatoren de mogelijkheid om een overkoepelend verhaal te vertellen. Door digitalisering van collecties zijn deze verhalen voor iedereen online toegankelijk en interactief, maar ze missen de connectie met de fysieke tentoonstelling en de collectie-items. Deze verhalen kunnen verteld worden door middel van een website of -pagina, maar ook in een fysieke tentoonstelling door middel van interactieve installaties of mobiele technologie. Door een verhaal te schrijven en ontwerpen dat past bij het presentatiemedium en gebaseerd is op de fysieke tentoonstelling ontstaan immersieve en non-lineaire storytelling-ervaringen.
Ginger & Flinck: dit is het platform dat Driebit en Lava Lab samen aanbieden. Driebit en Lava zijn de initiatiefnemers en beheerders van dit platform, met als streven zich razendsnel aan te passen op veranderende behoeftes van de museummedewerker en de museumbezoeker. Ginger en Flinck behandelen museale objecten digitaal en fysiek als één object, dat via één platform wordt beheerd.
Ginger is ontwikkeld om de mogelijkheden van het semantische web toegankelijk te maken en vormt de basis voor duurzame en verbonden content-collecties. Met semantiek doelen we op het leggen van relaties tussen museale objecten. Ginger stelt collectiebeheerders in staat om oneindig veel relaties tussen deze objecten aan te maken. Deze relaties zorgen uiteindelijk voor context en betekenis. Ook scheppen ze vele mogelijkheden om de collectie beter te ontsluiten. Door de flexibele structuur en de open en gestandaardiseerde technische koers sluit Ginger goed aan bij de wensen die geformuleerd zijn in de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed.
Flinck is een plugin binnen Ginger die het mogelijk maakt verhalen te vertellen bij dezelfde digitale objecten, maar dan in een (fysieke) tentoonstellingsruimte met behulp van draagbare technologie zoals smartphones en smart watches die gebruik maken van zenders, bijvoorbeeld iBeacons (bluetooth) en RFID (radiofrequentie), om de objecten te koppelen aan het internet. Flinck maakt het mogelijk om op een nieuwe manier verhalen te vertellen bij en over de objecten in het museum: non-lineair, intuïtief en interactief.
Digitaal erfgoed biedt enorm veel kansen om krachtige verhalen te ervaren, zowel binnen als buiten de museummuren. Krachtige verhalen draaien om inhoud, de collectie zelf. Een dergelijk verhaal komt echter pas tot leven als de ervaring van de bezoeker vloeiend, logisch maar ook verrassend is. De soepele werking van de onderliggende technieken en de mate waarop deze zoveel mogelijk verschillende mobiele apparaten bedienen bepalen daarmee voor een belangrijk deel de ervaring van de bezoeker.
Museale objecten worden digitaal en fysiek als één object beheerd. Hun betekenis kan veranderen wanneer de context verandert, bijvoorbeeld als het museale object wordt tentoongesteld of genoemd in een verhaal op een website. Flinck en Ginger maken het op deze manier mogelijk steeds een nieuwe betekenis aan deze objecten en verhalen te geven.
Door Flinck en Ginger te combineren krijgen collecties niet alleen op het web, maar ook in de fysieke ruimte een nieuwe betekenis. Dit sluit aan op de 'internet of things’ filosofie, wij noemen dit 'internet of arts’. De bezoeker van de tentoonstelling zal op een eigentijdse manier verhalen aangeboden krijgen. Ieder museaal object koppelen we aan het internet, waardoor de verhalen zich in de fysieke ruimte kunnen manifesteren met behulp van bijvoorbeeld de smartphone, het zeer populaire apparaat als verhalendrager dat reeds aanwezig is in de broekzak van de nieuwe generatie museumbezoeker.
Samen bieden Ginger en Flinck een herbruikbaar en door vele musea in te zetten platform voor de ontsluiting van (digitaal) erfgoed, in lijn met de Nationale Strategie Digitaal Erfgoed. Ginger biedt een platform dat de opslag van collecties en de samenhang tussen objecten op een zeer flexibele en universeel toegankelijke manier mogelijk maakt. Flinck sluit hier naadloos op aan door deze digitale collecties op een verhalende wijze aan te bieden in de tentoonstellingsruimte. De intuïtieve manier om met museale objecten kennis te maken en de relaties ertussen te ontdekken biedt bovendien de mogelijkheid om nieuwe relevantie te creëren bij bestaande, maar ook nieuwe museumcollecties.
Wil je de mogelijkheden voor jouw museum bespreken?
Of meer informatie over de voorbeeldprojecten?